Mija 155 lat od wybuchu powstania styczniowego, największego zrywu narodowo-wyzwoleńczego Polaków. Pomimo klęski militarnej, powstanie umocniło świadomość narodową i miało wpływ na dążenia niepodległościowe następnych pokoleń.
Wybuchło 22 stycznia 1863 roku, po tym jak Centralny Komitet Narodowy ogłosił się Tymczasowym Rządem Narodowym i wezwał naród do powstania przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Sześć tysięcy powstańców zaatakowało carskie garnizony w Królestwie Polskim.
Powstanie rozszerzyło się na cały kraj, a następnie na tereny Litwy, Białorusi i Ukrainy. Trwało do jesieni 1864 roku, a utworzone państwo podziemne funkcjonowało jeszcze w 1865-tym. Ostatni oddział partyzancki księdza Stanisława Brzóski, działający na Podlasiu, został rozbity w kwietniu 1865 roku.
Późną wiosną i latem 1863 roku walczyło do 35. tysięcy powstańców, mając przeciwko sobie w samym tylko Królestwie 145 tysięcy Rosjan. Na obszarze objętym powstaniem stoczono około 1200. bitew i potyczek.
Przywódcę zrywu Romualda Traugutta i innych członków Rządu Narodowego aresztowano w kwietniu 1864 roku. Cztery miesiące później stracono ich na stokach Cytadeli Warszawskiej.
Powstanie styczniowe było najdłużej trwającym i najbardziej masowym ruchem niepodległościowym XIX wieku. Jego bilans był tragiczny – około 20 tysięcy powstańców poległych w walkach, około tysiąca straconych przez Rosjan i 38 tysięcy zesłanych na Syberię. Spacyfikowano wiele miast, w tym Wilno. Na Litwie zginęło 10 tysięcy szlachty polskiej na ogólną liczbę 40. tysięcy.
Po zakończeniu powstania Polaków dotknęły liczne represje. Władze carskie przeprowadziły między innymi konfiskatę majątków szlacheckich i kasację klasztorów w Królestwie Polskim. Wprowadzono wysokie kontrybucje, niszczono dobra kultury, rozpoczęto intensywną rusyfikację ziem polskich.
Mimo klęski, powstanie przyczyniło się do wewnętrznego umocnienia Polaków i stanowiło moment zwrotny w tworzeniu się nowoczesnego narodu. Rodacy wykazali się umiejętnością organizowania skutecznego aparatu państwowego w najtrudniejszych warunkach. Struktury organizacyjne z tamtego okresu były doświadczeniem, z którego korzystali twórcy państwa podziemnego podczas II wojny światowej.
IAR
Fot. wikipedia.org