Polska filozof, publicystka i działaczka społeczna Irena Lasota w marcu 1968 roku była studentką filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Jej nazwisko znalazło się w słynnym przemówieniu Władysława Gomułka z 19 marca 1968 roku. O swoich wspomnieniach z tego burzliwego czasu opowiedziała Łukaszowi Kubiakowi.
Czy widziała pani zmianę w ludziach, którzy panią otaczali?
– Wiedziałam, że życie oficjalnego Żyda w Wałbrzychu, Łodzi czy Legnicy nie zawsze jest proste. Jednak środowisko uniwersyteckie różniło się od społeczeństwa tym, że dominowało w nim poczucie jedności. Po marcu 1968 roku zmieniło się to – przyznaje Irena Lasota Gomułka w swoim przemówieniu podzielił Żydów na trzy kategorie: lojalnych – mogących zostać, lojalnych wobec Izraela, więc niech wyjeżdżają, pozostali musieli zdecydować. Wśród tych, którzy zdecydowali się o wyjeździe do Izraela nie identyfikowali się z Izraelem, wręcz bardzo nie lubili tego, co było zamkniętą ideologicznie społecznością. Władze chciały, by każdy kto wyjeżdżał podpisywał dokument, że prosi o wyjazd do Izraela, by udowodnić Gomułce, że są to „lojaliści”.
Jak ludzie podchodzili do wyjazdu – była to szansa czy kara?
– Nikt nie wyjeżdżał szczęśliwy. Ludzie wyjeżdżali poniżeni, z poczuciem że są wyrzuceni – to strasznie nieprzyjemne uczucie. Człowiek przez 30-40 lat mówił, że jest Polakiem, tutaj jest nasz kraj, a nagle wyrzuca się ich z pracy, dzieci wyrzuca ze studiów lub bierze do wojska, rozbijano rodziny – wspomina działaczka.
Na ile zgadza się pani z tezą, że cała antysemicka nagonka była związana z walką frakcji w obozie komunistycznym, gdzie chciano wyczyścić miejsce po towarzyszach Żydach?
– Chciano wyczyścić miejsce, nie miało znaczenia po kim. Nie chodziło o przepychanie się, a zapełnienie aparatu partyjnego ludźmi młodszego pokolenia i bardziej oddanymi Moskwie, która też miała swoją kampanię antysemicką. Bardzo dużo zwrotów, karykatur i książek było tłumaczonych z rosyjskiego.
MaK
Fot. marzec1968.pl