Porucznik Tadeusz Kuncewicz pseudonim „Podkowa” i dr Zbigniew Klukowski – te dwie postaci połączyła historia. Porucznik „Podkowa” znany jest między innymi ze słynnego rajdu „ku wolności”, a doktor – autorem przez wiele lat spisywanych wspomnień, które odkrywają mniej znane karty lokalnej historii.
Obaj zostaną upamiętnieni podczas 74. rocznicy wyzwolenia Szczebrzeszyna przez oddział Armii Krajowej dowodzony właśnie przez porucznika Kuncewicza. Wydarzenie zakończyło okres okupacji historycznej w regionie.
Radość była ogromna, choć trwałą krótko – mówi pracownik Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, dr Janusz Kłapeć. – Każdy czekał na kres niemieckiej okupacji i w końcu cel ten został osiągnięty. Następne dni pokazały, że nowa rzeczywistość nie będzie tak słodka, jak oczekiwano. Militarnie wszystko się powiodło, politycznie niestety stworzono tzw. politykę faktów dokonanych. Sowieci wcześniej pomyśleli, że chcą tutaj zainstalować swój rząd i struktury im podległe i tworzyć nową rzeczywistość społeczno-polityczną na tych ziemiach.
Ludzie „Podkowy”
– Żołnierze „Podkowy” i on sam funkcjonowali w ramach państwa podziemnego, które walczyło z nowym, komunistycznym ustrojem, narzuconym przez Sowietów – zaznacza Sławomir Zawiślak, poseł na Sejm RP, prezes Światowego Związku Armii Krajowej okręg Zamość . – Po okresie walki żołnierze „Podkowy” udali się na rajd na zachód, który zakończył się sukcesem, ale też tragicznie. Amerykanie wydali ich Czechom i wielu z nich zginęło. Tadeusz Kuncewicz ps. „Podkowa” był to człowiek o niesamowitej charyzmie, szacunku żołnierzy, człowiek legenda. Cieszę się, że znów udaje się przypomnieć społeczności lokalnej, która pamięta jego żołnierzy oraz jego jako dowódcę.
Zachowane historie
– Bez kronikarskich zapisków dra Klukowskiego wiele rzeczy zmarłoby razem ze świadkami. To co najbardziej mnie interesuje to nie brązowa część historii – wyjaśnia Andrzej Skiba, prezes koła rejonowego Światowego Związku Żołnierzy AK w Szczebrzeszynie. – Mamy nadzieję, że informacje zawarte w dziennikach wystarczą do upamiętnienia.
– W czasie rozmów ze starszymi mieszkańcami postać Zygmunta Klukowskiego pojawia się bardzo często – zaznacza Małgorzata Piłat, prezes zarządu fundacji Szczebrzeszyn Kultur. – Podkreślają, że był to człowiek o niezwykłej inteligencji, bardzo skrupulatny, pracowity. Ludzie szanują go nie tylko ze względu, że był lekarzem, ale tez regionalistą, bibliofilem, miłośnikiem historii, zabytków, wydawcą i kronikarzem.
Ponowne wydanie dzienników
– Staraniem Światowego Związku Żołnierzy AK okręg Zamość, fundacji Szczebrzeszyn Kultur i Roztoczańskiego Parku Narodowego wydamy 4-tomowe dzieła doktora Klukowskiego, gdzie są jego wspomnienia i zebrane relacje. To unikat – zaznacza poseł Zawiślak. – Za zgodą rodziny wydamy to, co było wydane tuż po wojnie, ale zostało skrzętnie schowane przez władze komunistyczną. To piękna relacja z tego, co działo się na naszym terenie.
– Materiał zawarty w tych 4 tomach był problematyczny dla ówczesnej władzy. Tutaj w okresie okupacji wiele się działo i już wcześniej wielcy historycy XX wieku zauważali, ze Zamojszczyzna jest soczewką, w której widać ogrom i różnorodność działań okupanta niemieckiego. Z tych dzienników widać to, jak na dłoni – podkreśla dr Kłapeć.
Podczas obchodów nowo wydana książka doktora Klukowskiego „Materiały do dziejów Zamojszczyzny w latach wojny” będzie rozdawana bezpłatnie. Uroczystości odbędą się 22 lipca. Pojawi się na nich wnuk doktora Klukowskiego – Andrew Klukowski, który obecnie mieszka w Tajlandii.
W programie wydarzenia przewidziano inscenizacje grup rekonstrukcyjnych i piknik wojskowy.
AlF
Fot. Aleksandra Flis
Na zdjęciu poniżej od lewej: Wojciech Świergoń – były Dyrektor Miejskiego Domu Kultury w Szczebrzeszynie, Małgorzata Piłat – Prezes Zarządu Fundacji Szczebrzeszyn Kultur, Dariusz Górny – regionalista, pomysłodawca, współorganizator oraz prelegent wielu przedsięwzięć upamiętniających dra Zygmunta Klukowskiego, Andrzej Skiba – Skarbnik ŚZŻAK Okręg Zamość i Prezes Koła Rejonowego Szczebrzeszyn, Sławomir Zawiślak – Poseł na Sejm RP, Prezes ŚZŻAK Okręg Zamość, dr Janusz Kłapeć – pracownik IPN w Lublinie, Andrzej Tittenbrun – Dyrektor Roztoczańskiego Parku Narodowego.