Szczątki żołnierzy carskich poległych pod Żyrzynem w powstaniu styczniowym spoczną na cmentarzu wojennym w Pokrówce koło Chełma. Dziś (07.08) przedstawiciele wojewody lubelskiego, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz Starostwa Powiatowego w Chełmie omawiali szczegóły. – Wybraliśmy to miejsce, bo to cmentarz, na którym jest dużo miejsca do zorganizowania godnego pochówku – podkreśla Dariusz Nowakowski z Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. – To jest miejsce satysfakcjonujące ze wskazania wojewody lubelskiego, który dopuszczał ewentualnie cmentarz parafialny pod Żyrzynem, ale w pierwszej kolejności wolał, żeby to było tutaj – dodaje.
– Cmentarz został założony w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku – mówi kierownik chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie, Paweł Wira. – Jego założenie wiązało się z rozbudową garnizonu wojsk carskich w Chełmie. W tym czasie stacjonowały tu dwa duże pułki. Na poczet garnizonów założono cmentarz przy przedłużeniu ulicy Wojsławickiej. Możemy tam znaleźć pochówki żołnierzy wszystkich armii z okresu I i II wojny światowej, jak również polskich żołnierzy, którzy zmarli w okresie międzywojennym w szpitalu przy ulicy Hrubieszowskiej. Na tym cmentarzu wydzielona jest specjalna kwatera, na której istnieje możliwość dochowywania – dodaje.
– Była to jedna z największych bitew zwycięskich dla strony polskiej – zaznacza historyk i regionalista Andrzej Rybak. – Rozegrała się 8 sierpnia 1863 roku. Pierwszoplanowym celem było przechwycenie ogromnej sumy pieniędzy, a drugą sprawą była broń. Konwój rosyjski, który wyruszył rano z Dęblina, wiózł ze sobą aż 200 000 rubli w złocie. Była to kwota niewyobrażalna i ogromna. Przewaga liczebna była po stronie Polaków. Niemniej jednak siły przeciwnika były o wiele lepiej uzbrojone, panowała wśród nich większa dyscyplina. Jeśli chodzi o wyszkolenie, to znacząco przeważali żołnierze rosyjscy. W wyniku bitwy śmierć na miejscu poniosło ponad 180 żołnierzy rosyjskich, a 282 dostało się do niewoli. Ze strony powstańczej zginęło 10 osób, a 50 zostało rannych. Suma pieniędzy została zagarnięta, ale co do dalszych losów pieniędzy są duże znaki zapytania. Na cele powstańcze przeznaczono tylko 140 000 rubli. Do dziś nie wiemy dokładnie co się stało z pozostałą kwotą – dodaje.
Rozpoczęcie prac związanych z przygotowaniem kwatery i postawieniem pomnika będzie możliwe po zakończeniu badań antropologicznych zleconych przez GDDKiA i nastąpi prawdopodobnie w przyszłym roku.
Walki pod Żyrzynem zostały upamiętnione po 1990 roku na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem „ŻYRZYN 8 VIII 1863”.
DoG
Fot. pixabay.com
SŁUCHAJ: