„Duszki” wg Franciszki Arnsztajnowej – słuchowisko Grażyny Lutosławskiej – premiera (a prawdopodobnie radiowa prapremiera) na antenie Radia Lublin 1 listopada 2019 o godz. 12.15
O Franciszce Arnsztajnowej opowiada Jarosław Cymerman, z-ca dyrektora do spraw programowych Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego (w latach 2015 – 2019 kierownik Muzeum Czechowicza w Lublinie). Teksty ze zbioru poetyckiego „Duszki“ Franciszki Arnsztajnowej czytają: Tomasz Bielawiec, Teresa Filarska i Jowita Stępniak, aktorzy Teatru Osterwy w Lublinie
Realizacja i opracowanie muzyczne – Piotr Król
Reżyseria – Grażyna Lutosławska
„Opublikowane w 1932 roku Duszki Franciszki Arnsztajnowej” – pisze Jarosław Cymerman – „należą do tego rodzaju zbiorków poetyckich, które wymagają od odbiorców szczególnej uwagi. Chwilami można odnieść wrażenie, jakby poetka celowo myliła tropy. Na pierwszy rzut oka te krótkie wiersze wydają się bowiem proste, chwilami nawet naiwne, by nie rzec banalne. Opowiadają o dzieciach, które odkrywają w swoim domu tajemniczy świat duszków. Przy czym duszki te nie przeżywają jakichś pełnych magii przygód, a po prostu towarzyszą dzieciom w ich zwyczajnych czynnościach. Ich obecność sprawia jednak, że to codzienne staje się niezwykłe. Pewnego dnia duszki jednak znikają, świat przestaje być zaczarowany, bohaterowie tych wierszy odkrywają brutalny świat, w którym stojące od zawsze na swoim miejscu meble są wynoszone, miejsce bliskich zajmują obcy ludzie. Codzienna zwyczajność staje się przeszłością, wyblakłym wspomnieniem. Tym samym naiwne z pozoru opowiastki zaczynają nabierać egzystencjalnego, chwilami bardzo dramatycznego wymiaru. Dlatego warto wsłuchiwać się w Duszki – tak, właśnie, wsłuchiwać. Czytając ten tomik trudno oprzeć się wrażeniu, że te napisane przez niedosłyszącą poetkę wiersze jakby wręcz czekały nie tylko na głośne czytanie, ale i na realizację radiową.”
Franciszka Arnsztajnowa debiutowała w Kurierze Codziennym. Pierwszy zbiór wierszy „Poezje“ opublikowała w 1895 roku. Z Józefem Czechowiczem w 1934 roku wydała wspólnie zbiór „Stare kamienie“. W1932 roku założyli Lubelski Związek Literatów). Poetka napisała do „Antologii współczesnych poetów lubelskich“ swoją notę biograficzną. Oto jej fragment (za leksykonem Teatru NN http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/franciszka-arnsztajnowa-18651942/): Franciszka Arnsztajnowa, ur. 19 II 1865 r. Ojciec – kupiec zamożny, Dyrektor Towarzystwa Kredytowego Miasta Lublina. Matka – powieściopisarka Malwina Meyerson, brat – jeden z czołowych filozofów doby obecnej. Warunki życiowe ze wszech miar sprzyjające rozwojowi umysłowemu. Matura gimnazjalna w Lublinie. Dwa lata studiów przyrodniczych w Niemczech (kursy nauczycielskie). Na ławie szkolnej rozpoczęła konspiracyjną pracę oświatową wśród analfabetów, dzieci i dorosłych, w domu i na mieście, prowadzoną aż do powstania szkoły polskiej. W roku 1885 wyszła za mąż za lekarza praktykującego w Lublinie. Częste podróże po Francji, Italii, Niemczech i Szwajcarii, z których zawsze powracała do umiłowanego Lublina. Wojna zastała ją w Szwajcarii, skąd przez Morze Śródziemne, a potem przez Serbię, Grecję, Bułgarię i Rumunię przedostała się znowu do Lublina i w łączności z organizacjami strzeleckimi i P.O.W. prowadziła pracę niepodległościową (Odznaka I Brygady „Za wierną służbę”, Krzyż P.O.W., Krzyż Legionowy, Krzyż Walecznych z okuciem, Krzyż Kawalerski Polonia Restituta., Krzyż Niepodległości).
GL / opr. DySzcz
Fot. nadesłane