W trakcie prac renowacyjnych kościoła w Czułczycach-Przysiółku natrafiono na krypty oraz pozostałości po dwóch wcześniejszych średniowiecznych świątyniach. Archeolodzy natknęli się także na ceramikę z okresu wpływów rzymskich, co świadczy także o starożytnym osadnictwie w tym miejscu.
– Wszystko jeszcze przed nami, musimy teraz przetransportować trumny i wyeksplorować jeszcze około pół metra krypt – mówi archeolog Teresa Mazurek. – Mamy monety z czasów carskich i XVIII-wieczne. Najstarszą monetą jest boratynka, pochodząca z XVII wieku. Są też fragmenty ceramiki z okresu wpływów rzymskich. Możemy ją datować na połowę II wiek n.e. Poświadczają one, że już w tym okresie było tu osadnictwo.
– Prowadzimy prace remontowo-renowacyjne na terenie najstarszego kościoła katolickiego na terenie Chełmszczyzny, który jest datowany na 1764 rok. W 2020 roku realizujemy prace dofinansowane przez starostę chełmskiego i Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie – opowiada Grzegorz Dąbrowski, kierownik budowy. – Przedmiotem robót była między innymi renowacja podłogi prezbiterium. W trakcie renowacji natrafiliśmy na ślady wcześniejszej świątyni i ślady spalenizny po jeszcze wcześniejszym kościele.
– Świątynia została ufundowana w 1764 roku przez ówczesnego proboszcza ks. Szymona Dolińskiego, Eleonorę Wilską i Franciszka Kunickiego, podkomorzego chełmskiego – mówi Arkadiusz Kędzierawski, mieszkaniec miejscowości i pasjonat historii tutejszego kościoła. – Na ziemi chełmskiej są oczywiście troszeczkę starsze drewniane kościoły katolickie, ale w międzyczasie były one przekształcane w cerkwie prawosławne. Nasz był nieprzerwanie świątynią katolicką. Jest to co najmniej trzeci kościół istniejący w tym miejscu. Pierwotny funkcjonował prawdopodobnie w 1417 roku i jest związany z fundacją króla Władysława Jagiełły.
– W północnej zakrystii dokonano bardzo ciekawego odkrycia archeologicznego. Pod podłogą znajdują się krypty, w których pochowani są fundatorzy świątynie albo osoby duchowne. Tego na razie nie wiemy, bo badania archeologiczne trwają – mówi Paweł Wira, kierownik chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
– Odkryte przez nas legary, związanym z pierwotnym założeniem tej świątyni, wskazują na fakt, że ta krypta została zbudowana w momencie powstania tu najstarszego kościoła – mówi Teresa Mazurek.
– Ten kościół jest usytuowany w wyjątkowym miejscu, nasyconym historycznymi lokalizacjami, o których nikt nie wie. Mamy tu zamczysko średniowieczne. Obok był kościół unicki z XVIII wieku rozebrany przez prawosławnych, a naprzeciw jest dwór pierwotnych dziedziców – opowiada Arkadiusz Kędzierawski.
Remont świątyni rozpoczął się już w 2019 roku, ale dopiero tegoroczne prace pozwoliły na odsłonięcie posadzki, która, jak widać kryła, pod sobą wiele tajemnic.
RyK / opr. ToMa
Fot. Karolina Ryniak