F jak Frenkiel-Ossowska
Eleonora Frenkiel-Ossowska (1898-1982) – ta wybitna aktorka, legenda sceny przy ulicy Narutowicza, związana była z teatrem lubelskim przez 50 lat. Urodziła się w Warszawie. Tam też studiowała na Uniwersytecie Warszawskim, po czym wstąpiła do Oddziału Dramatycznego Konserwatorium Muzycznego, który ukończyła w 1923 roku. W czasie studiów – w latach 1920-1921 – uczęszczała także do Studium Teatralnego prowadzonego przez Stanisławę Wysocką. To właśnie ta wybitna aktorka, reżyserka i reformatorka teatru (w latach 1926-1927 kierująca Teatrem Miejskim w Lublinie) była jedną z mistrzyń Frenkiel-Ossowskiej. Po uzyskaniu dyplomu aktorskiego wyjechała do Wilna, gdzie do 1929 roku występowała przede wszystkim na deskach Teatru Polskiego działającego w sali Towarzystwa „Lutnia”. W tym samym okresie (pomiędzy 1925 a 1929 rokiem) w Wilnie w Teatrze na Pohulance działała Reduta. Na wileńskiej scenie miała okazję zetknąć z samym twórcą Reduty – Juliuszem Osterwą, ale także z Ireną Solską czy Karolem Adwentowiczem.
Po raz pierwszy w Lublinie pojawiła się w 1929 roku zaangażowana do Teatru Miejskiego, którego dyrektorem był wówczas Józef Grodnicki. Po załamaniu się jego dyrekcji, przeniosła się jeszcze na sezon do Grodna, by później na dobre związać się Lublinem – także w czasie, gdy stały zespół w mieście został likwidowany, a miejscową scenę obsługiwał objazdowy Teatr Wołyński im. Juliusza Słowackiego z Łucka. Pod koniec lat 30-tych Frenkiel-Ossowska także brała czynny udział w tych objazdach.
W czasie okupacji jej mąż zginął na Zamku Lubelskim, a ona sama trafiła do obozu koncentracyjnego na Majdanku, skąd udało się jej wydostać. Przeniosła się później do Warszawy, gdzie przeżyła powstanie. Wróciła do Lublina w styczniu 1945 roku. Podróż tę odbyła – jak wspominała – w transporcie wojskowym wiozącym żołnierzy Armii Czerwonej. Niemal z marszu podjęła pracę w tworzonym wówczas na nowo zespole Teatru Miejskiego, którego pracą kierowali wówczas Karol Borowski i Antoni Różycki. Wspólnie z Borowskim i Ireną Ładosiówną jeszcze w 1945 roku w swoim prywatnym mieszkaniu przy ulicy Zielnej (dziś Feliksa Bieczyńskiego) założyła i prowadziła następnie przez kilka lat szkołę aktorską – najpierw jako Studio Dramatyczne, później pod nazwą Szkoła Dramatyczna. To właśnie tam swoje talenty odkrywali i rozwijali m. in. Wiesław Michnikowski, Mieczysław Czechowicz czy Wojciech Siemion.
Frenkiel-Ossowska pracowała w lubelskim teatrze aż do 1980 roku. Jej specjalnością stały się role silnych, dojrzałych kobiet. W pamięci widzów pozostały m. in. George Sand z Lata w Nohant Jarosława Iwaszkiewicza w reżyserii Zofii Modrzewskiej z 1949 roku, rola Wdowy w Balladynie tej samej reżyserki z 1951 roku, tytułowa Wassa Żeleznowa ze sztuki Maksima Gorkiego w reżyserii Janiny Orszy-Łukasiewicz z 1955, Klytemnestra w spektaklu Dziewczyna za wiatr André Obeya w reżyserii Jerzego Golińskiego czy Pani Soerensen w Niemcach Leona Kruczkowskiego w reżyserii Jerzego Wróblewskiego z 1968 roku. Te role można by zresztą wymieniać jeszcze bardzo długo, gdyż jak pisała – zwykle bardzo krytyczna Maria Bechczyc-Rudnicka – „wielostronny talent Frenkiel-Ossowskiej ani razu nie sprawił widzom zawodu”. Z kolei Andrzej Szczypiorski – późniejszy pisarz, a na przełomie lat 40-tych i 50-tych dziennikarz „Życia Lubelskiego” przypominając społeczne zaangażowane aktorki napisał, że była „wszędzie tam, gdzie działo się coś istotnego dla miasta i jego mieszkańców”.
Jarosław Cymerman
Na zdjęciach z archiwum Teatru Osterwy w Lublinie:
– Eleonora Frenkiel-Ossowska w roli Maryli w „Ani z Zielonego Wzgórza” z 1964 roku,
– Eleonora Frenkiel-Ossowska jako tytułowa bohaterka „Wassy Żeleznowej” Maksima Gorkiego (1955),
– Popis uczniów Szkoły Dramatycznej Frenkiel-Ossowskiej w Lublinie – inscenizacja „Mostu“ Jerzego Szaniawskiego z 1946 roku. Pierwszy z lewej Wiesław Michnikowski.
Na zdjęciach z archiwum Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego Eleonora Frenkiel-Ossowska w latach 20-tych XX wieku.