W niedzielę wieczorem w Krakowie zmarł Adam Zagajewski – jeden z liderów literackiego pokolenia ’68, wybitny poeta i eseista. Miał 75 lat. Informację o śmierci poety potwierdziła Krystyna Krynicka z wydawnictwa a5.
– Kolejna wielka strata dla kultury i literatury polskiej, nie tylko polskiej, bo Adam Zagajewski był jednym z najbardziej znanych i rozpoznawanych pisarzy właściwie na całym świecie – mówi prezes polskiego PEN Clubu, Adam Pomorski.
Jak podkreślił Pomorski, Zagajewski był „bardzo ceniony i szanowany z olbrzymim dorobkiem nagród literackich w Europie, w Stanach i na całym świecie”. – Naturalnie był jednym z najwybitniejszych, najważniejszych twórców, a właściwie fundatorów grupy, która przyjęła nazwę Nowej Fali w literaturze – dodał. W ocenie Pomorskiego, „to ostatnia grupa, która stworzyła tak wyrazisty styl, język poetycki”.
– Adam był jedną z najważniejszych postaci w poezji, prozie, eseistyce, był niezastąpiony – ocenił prezes polskiego PEN Clubu. – Miał w sobie do końca instynkt społeczny, który nim kierował w młodości, ale miał też klarującą się, pogłębiającą perspektywę duchową – powiedział. – Bardzo mu zresztą zależało na jej wyklarowaniu. Wiele osób to odbierało w jego sposobie bycia jako dystansowanie się od świata ludzi. Nic bardziej mylnego. To był człowiek bardzo życzliwy innym i o kolosalnym poczuciu humoru – wspominał. – Od tej strony był nieznany, przez swój wyciszony sposób bycia, a tym czasem, kiedy się go lepiej poznało, okazywał się mistrzem poczucia humoru – powiedział Adam Pomorski.
– Smutna wiadomość i duża strata dla polskiej literatury – napisał prezydent Andrzej Duda, odnosząc się do informacji o śmierci Adama Zagajewskiego.
Dziś odszedł prof. Adam Zagajewski – poeta, eseista, prozaik, przedstawiciel pokolenia Nowej Fali. Członek PEN Clubu i Polskiej Akademii Umiejętności.
Smutna wiadomość i duża strata dla polskiej literatury. RiP— Andrzej Duda (@AndrzejDuda) March 21, 2021
Urodzony we Lwowie w 1945 r. Zagajewski zadebiutował w 1967 r. na łamach „Życia Literackiego”. Publikował także w „Odrze” i „Twórczości”. W 1968 r. współtworzył krakowską grupę poetycką „Teraz”, postulującą powrót do klarowności języka poetyckiego. Młodzi poeci domagali się zakorzenienia języka w codzienności, wzmocnienia jego wpływu na rzeczywistość. Zagajewski wraz z Julianem Kornhauserem stworzyli program ideowo-artystyczny formacji poetyckiej Nowa Fala, którego autorzy apelowali o pokazanie w sztuce „świata nie przedstawionego”.
Pierwsze książki poetyckie Zagajewskiego – „Komunikat” (1972) i „Sklepy mięsne” (1975) – stanowiły właśnie realizację nowofalowego postulatu mówienia prawdy o otaczającej rzeczywistości i obnażania fałszu oficjalnego języka.
Zagajewski, związany z opozycją demokratyczną, po proteście wobec projektowanych zmian w Konstytucji PRL został w 1975 roku objęty zakazem druku. W 1976 roku współtworzył i redagował niezależne pismo „Zapis”. W 1982 roku wyjechał do Paryża, gdzie współpracował z miesięcznikiem „Kultura” i „Zeszytami Literackimi”. Powrócił w 2002 r. i zamieszkał w Krakowie.
Jest autorem takich zbiorów wierszy jak m.in. „List. Oda do wielości” (1983), „Jechać do Lwowa” (1985) oraz „Płótno. Paryż” (1990) „Ziemia ognista” (1994), „Trzej aniołowie” (1997), „Pragnienie” (1999), „Asymetria” (2014), „Lotnisko w Amsterdamie” (2016), „Prawdziwe życie” (2019). Cenione były także jego tomy eseistyczne takie jak „Dwa miasta” (1991) „W cudzym pięknie” (1998), „Obrona żarliwości” (2002), „Poeta rozmawia z filozofem” (2007), „Substancja nieuporządkowana” (2019).
W ostatnich latach Zagajewski wymieniany był regularnie wśród poetów mających szansę na literackiego Nobla. Pytany w 2017 roku przez „Tygodnik Powszechny” co czuje, gdy zbliża się ten dzień października, kiedy punkt trzynasta ogłaszany jest werdykt sztokholmskiej akademii, Zagajewski wyznawał: – Przed dwa dni jestem sparaliżowany. Wiem, że w codzienność tego, kto Nobla dostaje, wkrada się element koszmaru – zabrany jest mu rok z życia. Doris Lessing powiedziała, że był on najgorszy w jej życiu. To nie żarty, przed tym nie da się schować. I jednocześnie przychodzi gigantyczny zaszczyt. W każdym razie ja przez rok o Noblu nie myślę w ogóle – tylko te dwa dni są wyjątkiem, potem znowu przychodzi zapomnienie.
Adam Zagajewski od 1983 pełnił funkcję redaktora „Zeszytów Literackich”. Był również laureatem Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1975), Międzynarodowej Nagrody Neustadt w dziedzinie literatury (2004) i Nagrody Księżnej Asturii (2017). Był członkiem Związku Literatów Polskich, Polskiego PEN Clubu oraz Polskiej Akademii Umiejętności.
RL / PAP / opr. ToMa
Fot. PAP/Grzegorz Jakubowski