Rozpoczął się remont zespołu synagogalnego we Włodawie za 5,5 mln zł. Projekt zakłada udostępnienie nowych pomieszczeń dla zwiedzających, windę dla niepełnosprawnych, ale także wydzielenie strefy najstarszego w mieście cmentarza żydowskiego i odnowienie polichromii.
– Na inwestycję otrzymaliśmy aż 95 procent dofinansowania – mówi w rozmowie z Radiem Lublin dyrektor Muzeum Zespołu Synagogalnego we Włodawie Anita Lewczuk vel Leoniuk. – Ważnym celem zaplanowanych prac jest udostępnienie nowych powierzchni zwiedzającym, ekspozycje muzealne i udostępnienie naszego zespołu osobom niepełnosprawnym. W budynku małej synagogi chcemy też stworzyć Centrum Edukacji Regionalnej, czyli nowoczesną salę edukacyjno-dydaktyczną do prowadzenia spotkań i warsztatów. Wiemy już, że Synagoga – szczególnie Wielka – może skrywać jeszcze wiele tajemnic. Sądzę, że – podobnie jak w Małej Synagodze – w jej szczytowych partiach znajdować się mogą zabytkowe polichromie.
CZYTAJ: 5,5 mln złotych dofinansowania na modernizację Muzeum Zespołu Synagogalnego we Włodawie
– Bardzo liczymy na potwierdzenie, że w Dużej Synagodze w sali modlitw znajdują się polichromie, które są w tej chwili niewidoczne, bo są pobiałkowane – przyznaje Paweł Wira, kierownik Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Chełmie. – Są pewne przesłanki, które wskazują na to, że to, co widzimy w tej chwili, to jest niewielka część pierwotnego wystroju. Widzimy niewielkie fragmenty polichromii zachowane na sklepieniu. Sam aron ha-kodesz, czyli to miejsce, gdzie były przechowywane zwoje Tory, jest częścią najbardziej barwną w synagodze. Poza tym Duża Synagoga pochodzi z XVIII wieku, jest to obiekt barokowy, więc nawet czas powstania i styl wskazują na to, że mogą tu być polichromie podobne do tych, które mamy w Małej Synagodze.
– Rozpoczęliśmy konserwację polichromii w Małej Synagodze – mówi Anita Lewczuk vel Leoniuk. – W budynku, na sali męskiej na wszystkich ścianach zachowały się barwne polichromie oraz freski przedstawiające instrumenty muzyczne i zwierzęta. W całości nie zachował się fryz ze znakami zodiaku obiegającymi w części szczytowe ściany: południową, wschodnią i północną.
– Z punktu widzenia konserwatorskiego najcenniejsze są te prace, które dotyczą polichromii w Małej Synagodze, która była konserwowana w latach 90. Były to jednak prace zabezpieczające, tylko jeden niewielki fragment został zrekonstruowany – podkreśla Paweł Wira.
– Malowidła w Małej Synagodze są malowane techniką olejną – informuje Małgorzata Paździora-Sattler, zajmująca się ich konserwacją. – Zgodnie z wynikami badań, które przeprowadziłam już wstępnie na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie po pobraniu próbek, jest to czwarta albo piąta warstwa z kolei. Ostateczna warstwa, która powstała mniej więcej w latach 30. XX wieku, to jest ta właściwa, którą się obecnie zajmujemy. Celem naszych działań jest zabezpieczenie przed zniszczeniem. Na skutek tego, że pobiałki wapienne mają słabsze spoiwo, a warstwa malarska olejna jest na spoiwie olejnym, ostatnia warstwa malarska jest silniejsza i powstają spękania oraz tworzą się łuski, które odklejają się. W tym momencie nasze działania polegają na tym, że musimy przykleić te łuski, czyli zespolić warstwę malarską, zabezpieczyć ją i wzmocnić. Będziemy się starać uzupełnić ubytki w warstwie malarskiej, a następnie retuszować te ubytki bądź rekonstruować.
– Myślę, że w ramach dalszego zagospodarowania terenów zielonych uda nam się wydzielić i oznaczyć strefę najstarszego cmentarza żydowskiego we Włodawie, oznaczonego na starych mapach jako mogiłki bądź kopiszcze żydowskie – dodaje Anita Lewczuk vel Leoniuk. – Według opowieści przekazywanej we Włodawie z pokolenia na pokolenie było to miejsce, gdzie pochowano ofiary rzezi Chmielnickiego z 1648 roku. Mówiło się, że w mieście zginęło wówczas co najmniej kilka tysięcy Żydów, którzy nie mogli być pochowani na znajdującym się poza miastem cmentarzu.
Według miejscowych opowieści stało się tak dlatego, że cmentarz żydowski nie powinien znajdować się tak blisko synagogi.
Projekt zakończy się we wrześniu 2022 roku. Remont wnętrz będzie zwieńczeniem kompleksowej rewitalizacji obiektów Muzeum – Zespołu Synagogalnego we Włodawie.
RyK/WM