W poniedziałek (03.05) mija 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja. Był to drugi tego typu dokument na świecie – po konstytucji amerykańskiej, a pierwszy w Europie.
W Lublinie uroczystości rocznicowe rozpoczną się mszą świętą, odprawioną o godzinie 10.00 w intencji ojczyzny w lubelskiej archikatedrze. Po nabożeństwie, o godzinie 11.30, przedstawiciele różnych środowisk złożą kwiaty przed pomnikiem Konstytucji 3 Maja, znajdującym się na placu Litewskim.
Podczas uroczystości, przy fladze państwowej podniesionej na maszt, zostanie odegrany hymn państwowy i pieśń „Witaj majowa jutrzenko”, zostanie też odczytany apel pamięci.
Uchwalona w 1791 roku Konstytucja 3 Maja reformowała ustrój demokracji szlacheckiej. Dokument znosił między innymi liberum veto i wolną elekcję, zmniejszał bariery stanowe dla mieszczan, brał chłopów pod ochronę państwa, a także zakładał zwiększenie liczebności polskiej armii. Ustawa przestała obowiązywać po 14 miesiącach, po przystąpieniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej, co zapoczątkowało wydarzenia, które doprowadziły do II rozbioru Polski.
Dzień 3 maja został ogłoszony świętem narodowym w kwietniu 1919 roku. Było to pierwsze święto narodowe ustanowione po odzyskaniu niepodległości przez Polskę.
Ale pierwsze uroczyste obchody święta Konstytucji 3 maja odbyły się w rok po jej uchwaleniu, w 1792 roku. Jednym z najważniejszych punktów było symboliczne wmurowanie kamienia węgielnego pod kościół Opatrzności, którego budowa rozpoczęła się kilka tygodni wcześniej. Plany te pokrzyżowała wojna z Rosją, która wybuchła w czerwcu 1792 r. i doprowadziła do II rozbioru Polski.
W okresie zaborów obchodzenie święta 3 maja było zakazane. Ci, którzy organizowali jakiekolwiek publiczne uroczystości, byli surowo karani. Kiedy w 1892 roku warszawski nauczyciel i działacz patriotyczny Stanisław Mieczyński złożył z tej okazji bukiet fiołków na miejscu, gdzie w 1792 roku położono kamień węgielny pod budowę kościoła Opatrzności, został aresztowany przez tajną policję rosyjską i wydalony na trzyletnią zsyłkę do Odessy.
Także potajemnie obchodzono święto pod niemiecką okupacją w czasie II wojny światowej – składano kwiaty na grobach żołnierzy, wywieszano flagi i malowano symbole narodowe. Obchody organizowano także na emigracji. Szczególnie uroczysty wymiar miały uroczystości w 1941 roku, w 150. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja. Radiowe przemówienia wygłosili tego dnia premierzy Władysław Sikorski i Winston Churchill.
Po 1945 roku władze komunistyczne zastąpiły święto 3 maja obchodzonym dwa dni wcześniej 1 maja, a w 1951 roku – zdelegalizowały.
Odrodzenie tradycji niezależnego świętowania 3 maja nastąpiło w roku 1980 roku. Środowiska opozycyjne zorganizowały wówczas demonstrację w Gdańsku. Rok później miała ona charakter ogólnopolski. Począwszy od 1982 roku 3 maja organizowano manifestacje na znak tego, że „Solidarność” walczy. Zawsze spotykały się one z atakiem milicji czy ZOMO. Największy zasięg przybrało tłumienie manifestacji w 1982 roku. W Warszawie doszło do kilkugodzinnej bitwy o most Śląsko-Dąbrowski, który demonstranci zablokowali zatrzymywanymi autobusami i barykadami z betonowych płyt.
Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 roku, 3 maja jest świętem narodowym. Obchodzimy je pod nazwą Święto Narodowe Trzeciego Maja. Dzień ten jest dniem wolnym od pracy.
3 maja 1990 roku w Warszawie odbyły się pierwsze po roku 1939 oficjalne i uroczyste obchody tego święta.
MaTo / IAR/ opr. ToMa
Fot. archiwum