Instytut Pileckiego ustalił prawdziwą datę urodzenia Aleksandra Ładosia, bohatera akcji ratowania Żydów przed Zagładą. Lider polsko-żydowskiej grupy, która w Szwajcarii organizowała „paszporty życia” dla Żydów w całej Europie, przyszedł na świat dokładnie 130 lat temu – 27 lipca 1891 roku we Lwowie.
Dotychczas, między innymi Polski Słownik Biograficzny i Wikipedia podawały 27 grudnia jako datę urodzin Aleksandra Ładosia. Na grobie dyplomaty na warszawskich Powązkach widnieje jedynie data śmierci.
– Udało nam się dotrzeć do aktu urodzin, który jest przechowywany w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie. Dzięki temu mamy potwierdzenie, że to 27 lipca 130 lat temu urodził się Aleksander Ładoś – mówi Polskiemu Radiu Monika Maniewska, kierownik zespołu pozyskiwania archiwów Instytutu Pileckiego.
W celu ustalenia daty urodzin Aleksandra Ładosia badacze Instytutu prowadzili kwerendy w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Rozmawiali również z rodziną dyplomaty, jednak jego bliscy nie zetknęli się z oficjalnym potwierdzeniem daty urodzin przodka.
– Odnaleziony dokument to zapisana odręcznie po łacinie zwykła księga metrykalna – dodaje Monika Maniewska. – Księgę prowadziła rzymskokatolicka parafia św. Mikołaja we Lwowie. Oprócz daty urodzenia w akcie widnieje data chrztu – 16 sierpnia 1891 roku, pełne imię, czyli Aleksander Wacław, a także miejsce zamieszkania – ul. Stryjska 12 we Lwowie. Metryka potwierdza też wyznanie katolickie, płeć oraz to, że dziecko urodziło się w związku małżeńskim. Dokument podaje również dane rodziców i chrzestnych. Ojcem był Jan Ładoś, radca dyrekcji poczty, syn Franciszka i Julii z domu Gliwa, a matką była Albina Kalous, córka Józefa i Elżbiety z domu Kettnar (Kellner).
Rodzicami chrzestnymi Aleksandra Ładosia zostali Elżbieta Kalous i Karol Kalous, babcia i krewny ze strony matki. Sakramentu udzielił ksiądz Hickiewicz. Według badaczy Instytutu Pileckiego, zapewne chodzi o księdza kanonika Władysława Poraj Hickiewicza, proboszcza parafii św. Antoniego, uczestnika powstania styczniowego.
Aleksander Ładoś to dyplomata II RP i ambasador w Bernie. W stolicy Szwajcarii w czasie II wojny światowej kierował grupą polskich dyplomatów i żydowskich działaczy – nazwaną później od jego nazwiska – wydającą Żydom w okupowanej Europie fałszywe paszporty latynoamerykańskie. Zwiększały one szanse na przeżycie i uniknięcie transportu do obozów zagłady.
W skład tzw. Grupy Ładosia, oprócz samego ambasadora, wchodzili jego zastępca Stefan Ryniewicz, konsul Konstanty Rokicki, dyplomata Juliusz Kühl oraz przedstawiciele organizacji żydowskich: Abraham Silberschein i Chaim Eiss.
Według szacunków historyków, Grupa Ładosia w latach 1940-44 przyczyniła się do ocalenia przynajmniej 2-3 tysięcy Żydów w całej Europie. Wydana przez Instytut Pileckiego „Lista Ładosia” potwierdza wydane paszportów Paragwaju, Hondurasu, Haiti lub Peru ponad 3 tysiącom osób. Z tej grupy wojnę na pewno przeżyło prawie 800.
– Na początku badań byłem przekonany, że efekt operacji Ładosia był ograniczony, a słowa Silberscheina z 1944 r. o 10 tys. objętych nią ludzi były przesadą. Wygląda na to, że nie były. Okazało się, że za pomocą tej jednej jedynej akcji Ładoś i jego ludzie przyczynili się w mniejszym lub większym stopniu do uratowania – i to ostrożnie licząc – od 2 do 3 tys. ludzi. Według naszych badań w każdym z państw objętych akcją posiadanie paszportu Ładosia znacząco zwiększało prawdopodobieństwo przeżycia. Nawet w okupowanej Polsce mogło ono wynosić 15–20 proc., w Holandii i w stosunku do niemieckich Żydów przekraczało 60 proc. Trudno nad takimi danymi liczbowymi przejść obojętnie – mówił w 2019 r. Jakub Kumoch, ówczesny ambasador RP w Szwajcarii.
Lista Ładosia prawdopodobnie nigdy nie będzie kompletna. Obecnie zawiera aż 3 262 nazwiska, ale po numerach seryjnych paszportów widać, że wielu nazwisk nadal brakuje. – Oceniamy, że nazwiska i imiona od 5 do 7 tys. osób są nam wciąż nieznane – mówił wówczas Kumoch.
Rok 2021 uchwałą Sejmu został ustanowiony Rokiem Grupy Ładosia.
RL / IAR / PAP / opr. ToMa
Fot. wikipedia.org