120 lat temu, 3 sierpnia 1901 roku, urodził się kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia, wybitny mąż stanu, obrońca praw człowieka, Kościoła i narodu, uważany za jednego z największych Polaków XX wieku.
Stefan Wyszyński urodził się w Zuzeli nad Bugiem. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1924 roku.
Prymas Stefan Wyszyński, który doświadczył niemieckiego i sowieckiego totalitaryzmu, przeciwstawiał się komunistycznej ideologii. Bronił praw człowieka, kultury i tożsamości narodu, budził sumienia. W okresie nasilonych represji skierował do władz memoriał, w którym mówił, że Kościół nie może pójść na dalsze ustępstwa w obliczu krzywd, jakich doznają zarówno hierarchowie, jak i społeczeństwo. Znalazły się w nim słynne słowa: „Rzeczy Bożych na ołtarzach cesarza składać nie wolno. Non possumus! (Nie możemy)”. Był to wyraźny sprzeciw prymasa, uważanego za interreksa występującego w imieniu narodu.
25 września 1953 roku prymas Wyszyński został aresztowany i trzy lata przebywał w odosobnieniu. Podczas internowania opracował program odnowy życia religijnego w Polsce, zawarty w Jasnogórskich Ślubach Narodu.
Prymas Stefan Wyszyński był głównym organizatorem obchodów Millenium Chrztu Polski w 1966 roku. 17 kwietnia w katedrze poznańskiej podkreślił doniosłość jubileuszu: – Wielki to bowiem dzień, gdy lud ochrzczony, świadom swej dziesięciowiekowej drogi głosi dzisiaj Bogu w Trójcy Jedynemu przez Maryję Wspomożycielkę i przez świętych Patronów polskich swoje wielkie Te Deum.
Prymas Stefan Wyszyński wielokrotnie upominał się o godność człowieka i jego prawa, otwarcie sprzeciwiając się komunistycznym rządom. W 1972 roku w Warszawie przestrzegał: – Naród bez przeszłości jest godny współczucia. Naród, który nie może nawiązać do dziejów, który nie może wypowiedzieć się zgodnie ze swoją własną duchowością – jest narodem niewolniczym. Naród, który odcina się od historii, który się jej wstydzi, który wychowuje młode pokolenie bez powiązań historycznych, jest godny współczucia. To jest postawa renegatów.
Kardynał Stefan Wyszyński brał udział w czterech konklawe, także w październiku 1978 roku, gdy na papieża został wybrany kardynał Karol Wojtyła, który przyjął imię Jan Paweł II.
W latach 1980-1981 prymas Stefan Wyszyński pośredniczył w rozmowach między władzami PRL a „Solidarnością”. Przed zakończeniem strajku na Wybrzeżu, 28 sierpnia 1980 roku, wygłosił na Jasnej Górze orędzie do narodu: – Okres, który przeżywamy, poruszył z posad Ziemię. To poruszenie było całkowite. Człowiek jest osobowością społeczną; ma ukierunkowanie do życia wspólnotowego w zrzeszeniach społecznych. Stąd płynie nakaz uszanowania wolności człowieka do zrzeszania się.
W ostatnich miesiącach życia prymas Stefan Wyszyński walczył z chorobą nowotworową, nie rezygnując z obowiązków. Komunikat o jego śmierci 28 maja 1981 podało Polskie Radio we wszystkich programach
Pogrzeb Prymasa Tysiąclecia stał się wielkim wydarzeniem patriotycznym i manifestacją poparcia głoszonych przez niego idei. Na uroczystości na placu Zwycięstwa w Warszawie (obecnie plac marsz. Józefa Piłsudskiego), którym przewodniczył watykański sekretarz stanu kardynał Agostino Casaroli, przybyło kilkaset tysięcy ludzi.
Na antenie Radia Wolna Europa o roli i znaczeniu Prymasa Tysiąclecia mówił Jan Nowak-Jeziorański, były dyrektor tej rozgłośni: – Polska żegna bohatera nie w koronie, nie w delii hetmańskiej, nie w generalskim mundurze, lecz w kapłańskiej sutannie. Żegnamy tego, który odniósł chyba największe zwycięstwo w naszym tysiącleciu, chociaż jego jedyną bronią był krzyż, jedyną siłą wiara, jedynym wojskiem bezbronny, lecz wierny polski lud.
Kardynał Wyszyński był także związany z Lublinem.
Był absolwentem KUL, gdzie przed wojną studiował prawo kanoniczne, a w latach 1946-48 jako biskup lubelski pełnił funkcję Wielkiego Kanclerza KUL.
– To postać ogromnie zasłużona dla uniwersytetu – mówi prorektor KUL ksiądz profesor Mirosław Sitarz. – Katolicki Uniwersytet Lubelski bardzo wiele zawdzięcza księdzu prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu. Przede wszystkim jest to nasz najsłynniejszy obywatel. Wyszedł z wieloma inicjatywami, m.in. powstania „Encyklopedii Katolickiej”. Pierwsze posiedzenie, dotyczące jej przygotowania odbyło się jeszcze w Lublinie, a już następne odbywały się w Warszawie.
Kardynał Stefan Wyszyński jako biskup lubelski, mianowany w 1946 roku przez papieża Piusa XII, był najmłodszym biskupem w Polsce. Miał wówczas niespełna 45 lat.
W rocznicę urodzin społeczność Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II modliła się na mszy świętej dziękczynnej za życie i dzieło Prymasa Tysiąclecia.
Rozpoczęty w 1989 roku proces beatyfikacyjny kardynała Wyszyńskiego zakończył się po 30 latach, jesienią 2019 roku. Uroczystość beatyfikacji odbędzie się 12 września 2021 w Warszawie.
KosI / IAR / opr. ToMa
Fot. archiwum