M jak Madej
Bogdan Madej (1934-2002) – prozaik, tłumacz i dziennikarz. Przyszedł na świat w Mikaszewiczach na Podolu w rodzinie księgowego i nauczycielki. W 1936 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Grodna. Czas II wojny światowej spędził w Łowiskach na Podkarpaciu. Po wojnie ukończył szkołę powszechną w nieodległym Kamieniu. Uczęszczał do Liceum Administracyjno-Handlowego, a później Liceum Ogólnokształcącego w Lesznie Wielkopolskim i Sokołowie Małopolskim.
Nie zdołał jednak ukończyć szkoły średniej, przerwał naukę i zaczął pracować, między innymi jako brakarz, zaopatrzeniowiec, urzędnik, pracownik biurowy. W tym czasie mieszkał w Stalowej Woli, Rzeszowie, Nisku. Na początku lat 60-tych przeniósł się do Chełma, a w 1968 roku zamieszkał w Lublinie. W latach 1969-1974 pracował w dziale wydawnictw Wojewódzkiego Domu Kultury w Lublinie, w okresie od 1971 do 1974 roku był członkiem redakcji „Kameny”.
W 1964 roku opublikował swoją pierwszą książkę Młodzi dorośli ludzie, rok później powieść pt. Uczta, a w 1968 roku kolejną Konstelacja. W tych opowiadaniach i powieściach często ukazywał bohaterów uwikłanych w społeczne i obyczajowe przemiany XX wieku, a także obciążonych traumą doświadczeń historycznych tego czasu.
Kolejna jego książka – Piękne kalalie albo dojrzewanie miłości została zatrzymana przez cenzurę, co sprawiło, że Madej postanowił wydać ją pod własnym nazwiskiem w Instytucie Literackim w Paryżu w 1974. Został za to usunięty z PZPR i objęty zakazem publikacji w PRL. W 1976 roku otrzymał nagrodę literacką Fundacji im. Kościelskich w Genewie. W 1977 roku Instytut Literacki wydał kolejną książkę Madeja – tom opowiadań Maść na szczury, stanowiący niezwykle ostrą satyrę na realia Polski Ludowej, a jednocześnie znakomicie ujmującą rozpad świata tradycyjnych wartości.
Po przełomie 1989 roku pracował w lubelskiej gazecie „Dzień”, w 1997 roku wydał tom opowiadań Półtraktat o lewitacji, w którym pojawiło się sporo wątków autobiograficznych. W 2002 roku, już po śmierci pisarza, wyszła jego ostatnia książka Abonament. Zmarł w Lublinie, 3 października 2002 roku.
Madej, pomimo iż generacyjnie najbliżej mu było do pokolenia „Współczesności” czy tzw. „małych realistów” lat 60-tych (jak np. Marek Nowakowski) pozostał twórcą osobnym, trudno wpisującym się w ówczesne trendy i ugrupowania. Być może wpłynął na to fakt, że do końca lat 60-tych łączył pisarstwo z pracą zawodową odległą od życia kulturalnego i artystycznego oraz to, że żył i tworzył w Lublinie – z dala od najważniejszych ośrodków życia literackiego tamtego czasu.
Jarosław Cymerman
Na zdj. Bogdan Madej, fot. Józef Zięba, 1982 r. Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie.