P jak Pol
Wincenty Pol (1807-1872) – poeta, prozaik, geograf, jeden z czołowych reprezentantów tzw. romantyzmu krajowego, w XIX wieku stawianym obok Adama Mickiewicza, autor bardzo popularnych podczas rozbiorów poematów takich jak Pieśni Janusza, Pieśń o ziemi naszej czy Mohort. To jemu przypisuje się wprowadzenie kategorii „kresy” do polskiego języka i kultury. W Lublinie spędził pierwsze dwa lata swojego życia. Przyszedł na świat w kamienicy przy ulicy Grodzkiej 7 – na której dziś znajduje się upamiętniająca ten fakt tablica. Jego ojciec był austriackim urzędnikiem, Niemcem z Warmii, a matka pochodziła ze spolonizowanej francuskiej rodziny Longchamps de Berier. Obok staromiejskiej kamienicy do rodziców poety należał także dworek położony na Firlejowszczyźnie, będący letnią rezydencją rodziny. Zachował się on do dzisiejszego dnia. Odrestaurowany, został jednak w latach 60. XX wieku przeniesiony na Kalinowszczyznę. Obecnie działa w nim muzeum poświęcone poecie.
Rodzina Pohlów (takiej niemieckiej pisowni początkowo używała rodzina poety) musiała opuścić Lublin po włączeniu w 1809 roku Lubelszczyzny do Księstwa Warszawskiego. Przenieśli się wówczas do Lwowa. Po śmierci ojca rodzina zdecydowała, że będzie od tej pory używać spolonizowanej wersji pisowni nazwiska – Pol (albo Poll). Wincenty Pol wziął udział w powstaniu listopadowym, spędził kilka lat na emigracji, po czym wrócił do Galicji, z którą to częścią Polski był związany do końca życia. Do rodzinnego miasta wracał sporadycznie.
Na dłużej zjawił się nad Bystrzycą w 1858 roku. Wówczas to społeczeństwo lubelskie fetowało poetę licznymi zebraniami i ucztami, rozpoczęto także zbiórkę, by w darze obywatelskim odkupić i ofiarować poecie na powrót Firlejowszczyznę wraz z należącym niegdyś do ojca poety dworkiem. Wszystko to na tyle zaniepokoiło władze carskie, że zmusiły one Pola, by opuścił Lublin. Dworek udało się ostatecznie wykupić w 1860 roku, poeta nigdy jednak w nim nie zamieszkał, przekazał go córce.
Obok literatury drugą jego pasją były podróże i geografia. Kierował pierwszą w Polsce, a drugą na świecie katedrą geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był także jednym z pierwszych badaczy Karpat, miłośnikiem górskiego krajobrazu. Zostawił po sobie również prace z dziedziny etnografii. Zmarł w Krakowie. W 1881 roku postanowiono przenieść jego prochy z Cmentarza Rakowickiego i umieścić w Krypcie Zasłużonych na Skałce, gdzie spoczywa m.in. obok Jana Długosza, Adama Asnyka, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego czy Czesława Miłosza.
Jarosław Cymerman
Na zdjęciu strona tytułowa pierwszego wydania „Pieśni Janusza” Wincentego Pola z 1833 roku, ze zbiorów Biblioteki Narodowej (polona.pl)