14 lutego to data szczególna w historii Polski. 80 lat temu – w 1942 roku – rozkazem generała Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w Armię Krajową. Była to największa, konspiracyjna organizacja wojskowa w okupowanej przez Niemców Europie. Jej komendantem został gen. Stefan Rowecki „Grot”.
W Lublinie główne uroczystości upamiętniające odbyły się na placu Litewskim.
ZOBACZ ZDJĘCIA: Lubelskie obchody 80. rocznicy utworzenia Armii Krajowej
– Polskie Państwo Podziemne miało wszystkie cechy państwa, włącznie z armią mówi prezes Okręgu Wołyńskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Andrzej Mazurek. – 14 lutego 1942 roku nastąpiła de facto tylko zmiana nazwy. Ale chodziło też o to, żeby zaczęła funkcjonować armia jako siła zbrojna, gdyż Polskie Państwo Podziemne miało mieć wszelkie cechy państwa, tylko chwilowo pod okupacją.
– Polskie Państwo Podziemne było ewenementem na skalę światową. Jego funkcjonowanie jest wykładane na Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych w West Point jako wzorcowy przykład zmasowanego oporu w czasie wojny totalnej – dodaje Andrzej Mazurek.
CZYTAJ: Lublin: uroczystości w 80. rocznicę utworzenia Armii Krajowej [ZDJĘCIA]
– Mówimy o wyjątkowej Armii Państwa Podziemnego, unikatowego w skali Europy – mówił minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek. – W 1944 roku liczyła ona 400 tysięcy żołnierzy. Mówimy o armii, która stawiła czoła niemieckiemu narodowemu socjalizmowi, nazizmowi, bolszewickiemu komunizmowi, ale także nacjonalistom ukraińskim. Po wojnie stawiała również czoła zdrajcom narodu polskiego, bo tak należy określić komunistów powojennych, służących Sowietom, wywodzących się niestety także z naszego narodu. To armia, która stanowiła trzon Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, której żołnierze byli prześladowani, bestialsko torturowani i mordowani.
ZOBACZ ZDJĘCIA: 80. rocznica powstania Armii Krajowej: iluminacja na budynku Poczty Głównej
W uroczystym Apelu Pamięci na placu Litewskim w Lublinie wzięli udział przedstawiciele rządu i samorządu, a także weterani walk o wolność, wśród nich żołnierz Armii Krajowej major Bogdan Walas. Został on zaprzysiężony w marcu 1943 roku, w wieku 19 lat. Brał potem udział w akcji „Burza”: – Jedna z pierwszych akcji w Lublinie miała miejsce przy ul. Wesołej, gdzie zdobyliśmy 10 karabinów produkcji francuskiej Lebel i ponad 2 tys. sztuk amunicji. Wtedy nastąpiły aresztowania – opowiada.
ZOBACZ ZDJĘCIA: Otwarcie wystawy IPN „Armia Krajowa”
– Najważniejsze działania Armii Krajowej na Lubelszczyźnie to współdecydowanie o wyzwoleniu Lublina. To bardzo istotne, dlatego że przez całe lata PRL utrzymywano, że wyzwolenie Polsce – również Lublinowi – przynieśli wyłącznie Sowieci; że to tu zaczynała się tzw. „Polska lubelska”, Polska komunistyczna – mówi dr Robert Derewenda, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie. – A było zupełnie inaczej. W pierwszych dniach po wyzwoleniu miasta w Lublinie była właściwie dwuwładza. Z jednej strony było Polskie Państwo Podziemne i polskie władze. Z drugiej strony był zalążek przyszłego komunistycznego państwa, na czele z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego.
ZOBACZ: Dr Robert Derewenda z IPN: Na przykładzie żołnierzy AK wychowywały się kolejne pokolenia
– Bardzo często podkreśla się, że Armia Krajowa była największą armią podziemną w skali Europy – mówi płk Eugeniusz Hyz ze Związku Piłsudczyków. – To na terenie województwa Lubelskiego rozegrała się jedna z największych bitew partyzanckich w okupowanej Europie, bitwa pod Osuchami. Prof. Jerzy Markiewicz, który opisał jej dzieje, zwrócił uwagę, że to wszystko byli ochotnicy, działający w układach typowo wojskowych.
Do godziny 22.00 na fasadzie Poczty Głównej przy placu Litewskim wyświetlana będzie iluminacja upamiętniająca 80. rocznicę utworzenia Armii Krajowej.
Na placu Łokietka przed ratuszem w Lublinie można zobaczyć wystawę „Armia Krajowa” . Na planszach ukazane zostało powstanie największej organizacji zbrojnej polskiego podziemia w czasie II wojny światowej. Przedstawiona została także działalność najsłynniejszych zgrupowań Armii Krajowej – między innymi 5. Wileńskiej Brygady AK, a także akcja „Burza” na Kresach oraz przebieg Powstania Warszawskiego.
Poza tym przygotowana została akcja billboardowa. W Lublinie informacje o AK zobaczymy przy Rondzie Mokrskiego i al. Spółdzielczości Pracy, na Dworcu PKP oraz w autobusach komunikacji miejskiej.
Natomiast do 15 marca 2022 r. w galerii plenerowej parafii cywilno-wojskowej pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Lublinie, przy Alejach Racławickich 20, można zobaczyć wystawę „Siły Zbrojne Podziemnego Państwa Polskiego”.
MaK / opr. ToMa
Fot. Iwona Burdzanowska