Naukowcy z Lublina opracowali sposób stworzenia… bezbarwnej rybki. Danio rerio to mała ryba, pomocna w badaniach naukowych. Badacze opatentowali sposób depigmentacji rybki, tak żeby była przezroczysta.
Odkrycie naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie wyniesie badania z jej udziałem na wyższy poziom.
– To jest bardzo ważne odkrycie. Posiadanie bezbarwnej rybki umożliwi badaczowi obserwowanie, co się w środku tej ryby dzieje – mówi dr hab. n. farm. Anita Płazińska z Zakładu Biofarmacji Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. – Na przykład, jak bije serce, czy wzrastają i rozwijają się prawidłowo narządy wewnętrzne, takie jak mózg czy wątroba. Obserwujemy wszelkie zmiany, które zachodzą w ciele rybki. Taką rybkę możemy potraktować lekiem i sprawdzamy, jak sobie radzi; jak odpowiada na daną terapię: czy ta terapia będzie skuteczna, czy będą jakieś skutki uboczne. To wszystko możemy obserwować pod mikroskopem na tej bezbarwnej rybie.
– Udało się to zupełnie przypadkowo – mówi Monika Maciąg, doktorantka w Zakładzie Biofarmacji Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, asystent w Samodzielnej Pracowni Badań Behawioralnych. – Badając kilkanaście związków u ryb okazało się, że tylko jeden z nich działa w ten sposób. To jest izoeteryna. Związki, które należą do tej samej grupy są wykorzystywane w leczeniu astmy u ludzi. To jest coś, co znamy. I okazało się, że te związki miały zupełnie nowy efekt. Cel badań był inny, bo chcieliśmy sprawdzić efekty kardiologiczne tych związków, a przez przypadek okazało się, że wywołują transparentność u ryby.
CZYTAJ: Imbir panaceum na padaczkę? Badają to lubelscy naukowcy
– Genetycznie mamy około 73% wspólnych genów z rybami. Jest różnica w budowie jednego receptora, na którym działały te związki. Z tej przyczyny, czyli z innego sposobu oddziaływania izoeteryny z rybim receptorem, wyszły takie ciekawa rzeczy. Ten mechanizm na poziomie molekularnym teraz staramy się wyjaśnić i może zaprojektować nowe związki, które też odbarwiałyby ryby – dodaje dr hab. n. farm. Anita Płazińska.
– Ta malutka rybka jest wykorzystywana w szeregu różnego rodzaju badań, począwszy od toksykologicznych. Obecnie w naszych badaniach skupiamy się też na efektach neurologicznych. Te rybki są często wykorzystywane w badaniach behawioralnych właśnie ze względu na to, że mają bardzo duży potencjał. Wykazują zachowania lękowe, mają pamięć i to wcale nie 2-minutową. Wykazują interakcje socjalne. Potrafimy badać uzależnienie na rybach – wyjaśnia Monika Maciąg.
– Jest jeszcze jeden ciekawy aspekt, bo okazuje się, że odbarwiona rybka ma też odbarwione oko. Oko nie jest już czarne, tylko staje się przejrzyste. Ta bezbarwna ryba będzie służyła nam np. w badaniach nad nowymi lekami stosowanymi w okulistyce. Możemy wtedy widzieć, jak oko będzie reagowało na dany lek. Ciekawe jest, że w okresie krótkiego czasu kilkunastu, kilkudziesięciu minut ryba tak szybko się rozwija, że obserwujemy namacalnie pod mikroskopem, jak zachodzą różne procesy: jak się rozwija serce, szczęka. Jeśli się spóźnimy o kilkanaście, kilkadziesiąt minut, to już mamy innego osobnika. Na bieżąco prowadzimy badanie na żywych organizmach. Cały czas jesteśmy w stanie obserwować, co się z rybą dzieje. To jest ogromna zaleta – dopowiada dr hab n. farm. Anita Płazińska.
– Translacyjna wartość efektów, które obserwujemy u ryb i później próbujemy przenosić na ludzi, jest naprawdę bardzo duża. Te ryby mają bardzo istotną rolę, szczególnie w pierwszym etapie poszukiwań leków czy badaniu podłoża chorób. Możemy tak naprawdę wyselekcjonować kilka związków, które wykazują efektywne działanie a następnie przynosić i sprawdzać, czy te efekty potwierdzane są u wyższych kręgowców. Z punktu widzenia etyki badań to też jest bardzo istotne – tłumaczy Monika Maciąg.
– Ona pomoże nam rozwinąć nowe sposoby terapii np. w schorzeniach kardiologicznych czy neurodegeneracyjnych, jak choroba Alzheimera czy Parkinsona. Bo patrzymy jak się te ryby zachowują – dodaje dr hab. n. farm. Anita Płazińska.
Za pomysł naukowcy otrzymali srebrny medal podczas 2. edycji Międzynarodowego Konkursu Wynalazków InnoWings, który odbył się pod koniec października w Lublinie.
LilKa / opr. AKos
Fot. Marrabbio2 / wikipedia.org