Wyznawcy judaizmu rozpoczynają w niedzielę po zachodzie słońca obchody święta Chanuki (hebr. święto Świateł). Zgodnie z kalendarzem żydowskim rozpoczyna się ono 25 dnia miesiąca kislew a kończy – 2 dnia tewet. W kalendarzu gregoriańskim, w tym roku rozpoczyna się ono 18 grudnia a zakończy 26 grudnia.
Chanuka w języku hebrajskim znaczy „poświęcenie”, w związku z tym święto Chanuki to święto Poświęcenia (Odnowienia). Odnosi się ono bezpośrednio do ponownego poświęcenia odzyskanej świątyni w Jerozolimie.
Święto Chanuki upamiętnia dzieje zapisane w I i II Księdze Machabejskiej, która mówi o wojnie wyzwoleńczej w 164 r. p.n.e. Powstańcy Judy Machabeusza pokonali wojska hellenistycznej dynastii Seleucydów i oczyścili Świątynię Jerozolimską z pogańskich bóstw. Zgodnie z żydowską tradycja miał wówczas miejsce cud (aram. pirsuma danisa). Machabeuszom do wznowienia w Świątyni rytuału zapalania menory, posłużyło małe naczynie z oliwą wystarczającą na jeden dzień. Tymczasem menora paliła się przez osiem dni, czyli dokładnie tyle, ile potrzeba było na wytłoczenie nowej, poświęconej oliwy.
Światło oliwnych lampek menory stanowiło znak boskiej obecności w Świątyni Jerozolimskiej.
Na pamiątkę tego wydarzenia wyznawcy judaizmu zapalają świece przez osiem kolejnych dni wypowiadając przy tym świąteczne błogosławieństwo oraz odśpiewując chanukowy hymn „Maoz Cur”. Światła palą się w dziewięcioramiennym świeczniku zwanym chanukiją lub menorą chanukową.
Przykładowo, pierwszego wieczoru po zachodzie słońca gospodarz domu, zapala świecę główną i święcę pierwszą. Drugiego dnia zapala znowu świecę główną i pierwszą oraz drugą itd. Świece zapala się od lewej strony.
Do zapalania każdej kolejnej świecy służy specjalna, dodatkowa świeczka zwana „szamesem” (hebr. „szamasz” — posługacz), która umieszczona jest w dziewiątym, pomocniczym ramieniu chanukiji — mającej osiem pojemniczków na oliwę lub na świeczki. Chanukowy świecznik ustawia się w oknie lub w innym dobrze widocznym miejscu, gdzie powinien palić się przynajmniej 30 minut każdego dnia świąt. Światło nie może służyć żadnym praktycznym celom.
W czasie Chanuki najmłodsi członkowie rodziny otrzymują paczki ze smakołykami oraz prezentami, do których zgodnie z żydowską tradycją dołącza się drobne monety. Popularne są również gry, zwłaszcza zabawa w czworoboczny bączek. Na jego ściankach znajdują się cztery hebrajskie litery: nun, gimel, he, szin. Każda z nich symbolizuje wygraną lub przegraną w grze, a jednocześnie jest początkiem słowa. Kręcąc bączkiem losowo wygrywamy lub przegrywamy słodkości, a jednocześnie układa zdanie „wielki cud stał się tam” (hebr. nes gadol haja szam).
Na pamiątkę cudu smaży się na oleju: pączki, placki ziemniaczane czy placuszki z jabłkami.
RL/ PAP/ opr. DySzcz
Fot. archiwum