Wieża ariańska z przełomu XVI-XVII wieku w Krynicy (gmina Krasnystaw) doczeka się remontu. Prawdopodobnie jest to grób Pawła Orzechowskiego, właściciela zamku w Krupem. Jedna z nielicznych budowli piramidalnych w Polsce i Europie ostatnią renowację przechodziła w latach 50. XX wieku.
– To osobliwy i niecodzienny zabytek na terenie gminy Krasnystaw – mówi sekretarz gminy Krzysztof Gałan. – Niecodzienność tej budowli wynika z tego, że zostały tam wprowadzone niecodzienne rozwiązania architektoniczne, które obecnie są badane i doceniane. Zdecydowaliśmy się na jego odnowienie, bo po pierwsze tego ten zabytek wymagał. Stwarzał pewne zagrożenie dla mieszkańców i osób, które chciały zwiedzić wieżę ariańską. Po drugie gmina w swojej strategii rozwoju stawia na rozwój turystyki.
– Grobisko – albo inaczej wieża ariańska w Krynicy czy arianka – jest bardzo nietypowym zabytkiem w skali nie tylko regionalnej, polskiej, ale także europejskiej ze względu na swoją formę i na swoje usytuowanie – mówi przewodnik zamojski, Robert Kowalski. – I tutaj trzeba zwrócić uwagę na postać Pawła Orzechowskiego, podkomorzego chełmskiego i wojskiego chełmskiego. Przełom XVI i XVII wieku był to okres, kiedy szlachta wyznawała różne religie i miała takie same prawa. W tej budowli widać wyraźną demonstrację jego wiary. Wprawdzie obiekt stoi na odludziu, ale był widoczny z bardzo daleka. Ta nietypowa forma była swoistą demonstracją pozycji społecznej, swoich koligacji, ale także swojej wiary.
– Znajdujemy się w miejscowości Krynica na najwyższym punkcie w okolicy na wzgórzu, na którym znajduje się budowla w kształcie wieży – mówi Dariusz Harmas z Urzędu Gminy Krasnystaw. – Najprawdopodobniej pełniła funkcję grobowca. Jest to budynek wzniesiony z tzw. opoki, przymurowanej miejscowo cegłą pełną. Sam szczyt – w kształcie ostrosłupa o podstawie kwadratu – wymurowany jest z cegły pełnej. Chcielibyśmy naprawić elewacje, która jest dosyć mocno zniszczona: jest pokryta graffiti, miejscami odpada tynk. Tam, gdzie pojawi się naturalna struktura muru, zostanie wykonany nowy tynk. Oczywiście zostaną pozostawione tzw. światki, żeby można było zobaczyć, jak wygląda konstrukcja muru.
CZYTAJ: 09.07.2020 W drogę z Radiem Lublin: Mauzoleum Orzechowskich
– Według Konrada Grocheckiego istnieje cała mistyka związana z tą wieżą. Chodzi o jej wymiary: szerokość i długość. Wymiary jej to 6 × 6. Wysokość tego pomieszczenia w środku to około 6,8 m, a na górze jeszcze ponad 13 m. Są przypuszczenia, że wierzchołek mógł być zwieńczony jakąś kolumienką. Ta domniemana kolumienka znajduje się w muzeum w Krasnymstawie. My tę budowlę nazywamy wieżą, ale czy ona kiedyś była nazywana wieżą? – wyjaśnia Robert Kowalski.
– Planujemy prace archeologiczne wykonane tak w środku budynku, jak i na zewnątrz. W środku będą wykonane odwierty, aby potencjalnie móc stwierdzić, jaka była faktyczna funkcja budynku. Oprócz tego będzie wykop sondażowy na zewnątrz od naroża południowo-wschodniego w kierunku granicy nieruchomości, aby można było zobaczyć w przekroju warstw terenu, co na przestrzeni dziejów działo się w tym miejscu – tłumaczy Dariusz Harmas.
– Wokół tego terenu krążą liczne legendy. Ludzie twierdzili, że tutaj są ukryte skarby. Aura tego miejsca odstraszała poszukiwaczy. Obiekt został tak naprawdę „naruszony zębem czasu” w XIX wieku, ale nikt nie prowadził tutaj jakiejś rabunkowej eksploatacji. Potem przyszły zniszczenia czasów I i II wojny światowej. Był też remont w latach 50. XX w., który wzmocnił strukturę tego obiektu. Natomiast nie był to remont konserwatorski. Według ówczesnej wiedzy starano się to jakoś zabezpieczyć – opowiada Robert Kowalski.
– Wewnątrz budynku zostanie wybrany grunt, który się przez lata nagromadził. Mury fundamentowe zostaną odtworzone, uzupełnione. Wnętrze zostanie zasypane piaskiem, a sama posadzka zostanie wykonana z cegły pełnej ustawionej na sztorc. Metalowa brama, która zamyka wejście zostanie zdemontowana. W jej miejsce zostanie wstawiona stylizowana brama. Nie będzie można wejść do środka obiektu. Na zewnątrz będzie można przyjechać, obejrzeć, będzie ławeczka, kosz na śmieci. Na tablicy informacyjnej będzie znajdował się kod OR. Dzięki niemu przy użyciu dowolnego smartfona będziemy mogli wejść na stronę, która będzie opisywała ten obiekt i jego historię – dodaje Dariusz Harmas.
Remont wieży rozpocznie się w maju i będzie trwał do końca października. Gmina Krasnystaw na odrestaurowanie zabytku pozyskała fundusze w wysokości 195 tysięcy złotych z Lokalnej Grupy Działania „Krasnystaw Plus”.
AP / opr. AKos
Fot. AP